Diabetische voetulcera

Wat veroorzaakt diabetische voetulcera?

Diabetes veroorzaakt niet alleen een onevenwicht in de bloedsuikerspiegel. Het veroorzaakt ook twee fenomenen die het risico op het ontstaan van een diabetisch voetulcus vergroten:

• Betrokkenheid van de distale zenuwen in de benen, vooral met verlies van gevoeligheid. Als gevolg hiervan voelen patiënten zelden dat ze een wond hebben (neuropathisch ulcus).
• Geblokkeerde slagaders, uiteindelijk leidend tot onvoldoende bloedtoevoer (ischemisch ulcus).

In drie van de vier gevallen zijn diabetische voetulcera gerelateerd aan het dragen van oncomfortabele schoenen, aan een blessure veroorzaakt bij het knippen van de teennagels, aan brand- of wrijvingswonden, of aan kloven en scheurtjes op de zolen van de voeten.

Hoe langer een ulcus open blijft, hoe groter het risico op infectie wordt. In extreme gevallen kan dit leiden tot amputatie.

Wat is een diabetisch voetulcus?

Voortkomend uit een kleine verwonding, veroorzaakt door alles (van een eenvoudige snee tot het dragen van oncomfortabele schoenen), kan een diabetisch voetulcus drie vormen aannemen:

• Neuropathische wond. Verschijnend op de tenen of onder de boog van de voet, als een doorborend voetulcus op het voetgewricht, begint de wond als eelt of een likdoorn. Het gaat gepaard met een verlies van gevoeligheid (pijn/warmte), heeft duidelijke randen en de huid is droog. Diabetes veroorzaakt feitelijk neuropathie, die de sensorische en motorische zenuwen aantast en de uiteinden van de onderste ledematen verzwakt. Daarom wordt de voet van de patiënt misvormd en worden de nagels gekromd als klauwen. Het verlies van gevoel in de voet kan ervoor zorgen dat de patiënt niet doorheeft een wond te hebben, wat snel kan leiden tot een infectie.

• Ischemisch ulcus. Dit heeft te maken met een doorbloedingsstoornis. Het komt vooral voor op de toppen van de tenen, op de hiel of de rand van de voet. De huid breekt en is bleek of blauwachtig van kleur. De voet is koud en pijnlijk, en de patiënt kan een branderig of jeukend gevoel ervaren. Het ulcus kan geel, rood, roze of zelfs zwart worden als het necrotisch is; de kleur kan variëren afhankelijk van het stadium van de voortgang.

• Neuro-ischemisch ulcus. Gekoppeld aan neuropathie en geassocieerd met ischemie, vormt het ulcus zich aan de rand van de voet, op de toppen van de tenen, of zelfs onder de teennagels. Het eerste teken is meestal een blaar veroorzaakt door herhaalde wrijving van de voet in te strakke of te smalle schoenen.

Bij volwassenen met diabetes is een infectie een veelvoorkomende aanvulling op een wond, waarbij de wond wordt geïnfiltreerd door bacteriën. Diabetische voetulcera is hierdoor de belangrijkste oorzaak van amputatie ter wereld³.

Preventie van diabetische voetulcera

De Haute Autorité de Santé (HAS)⁴ heeft een podiatrisch risicoklassensysteem gedefinieerd om de behandeling te kunnen bepalen. De voetbeoordeling wordt gebruikt om het risiconiveau te classificeren volgens de volgende indeling:

Klasse 0: geen sensomotorische neuropathie

Een podiatrisch risicoklasse 0 betekent dat er geen verlies van gevoeligheid in de voeten is. Standaard hygiëneregels moeten worden gevolgd, zoals het dragen van geschikt, niet-traumatisch schoeisel of het vermijden van maceratie (voeten moeten goed worden gedroogd en synthetische sokken moeten worden vermeden) en traumatische behandelingen (bijv. het gebruik van een operatietool). Het is vooral belangrijk om de diabetes van de patiënten zo goed mogelijk onder controle te houden en eventuele risicofactoren (bijv. roken, arteriële hypertensie, cholesterol, etc.) te beheersen.

Klasse 1: geïsoleerde sensomotorische neuropathie

Naast de aanbevelingen die van toepassing zijn voor klasse 0, kunt u ook de volgende adviezen volgen voor podiatrisch risicoklasse 1:

• Als de ulcer zeer pijnlijk of oncomfortabel is, moeten patiënten contact opnemen met een medische professional. Het onder controle houden van de bloedsuikerspiegel van de patiënten kan verlichting bieden, evenals bepaalde medicijnen.

• Als de wond gepaard gaat met verlies van gevoel, moet de patiënt dagelijks hun voeten inspecteren om eventuele wonden op te sporen die onopgemerkt kunnen blijven. Het is essentieel om zo snel mogelijk een arts te raadplegen als er een wond wordt gevonden, zelfs als deze niet pijnlijk is.

Het is vooral belangrijk om de voeten niet te beschadigen door het gebruik van schurende of corrosieve behandelingen, door schoenen te dragen die pijn doen of door blootsvoets te lopen. Het dagelijks aanbrengen van een hydraterende crème kan gunstig zijn voor zeer droge voeten. De diabetes van de patiënten moet zo effectief mogelijk worden gecontroleerd om verslechtering van de neuropathie te voorkomen.

Klasse 2: sensomotorische neuropathie met arteriopathie van de onderste ledematen en/of voetmisvorming

Deze zeer hoogrisicovoeten (klasse 2 en klasse 3) vereisen zowel verhoogde waakzaamheid van de patiënt als actieve maatregelen ter preventie van een wond. Podotherapeuten of verpleegkundigen kunnen hyperkeratose (eelt) verwijderen. Podotherapeuten/chiropodisten/orthotisten kunnen orthesen of inlegzolen maken om abnormale gewichtsverdeling te corrigeren. Soms, als de voet zeer misvormd is, moeten patiënten speciaal gemaakte schoenen dragen. Als er arteriële betrokkenheid is, kan revascularisatie essentieel zijn.